Het moeilijke huwelijkspact tussen het emotionele en het cognitieve brein

Nu je weet dat het brein uit drie delen bestaat: de hersenstam of reptielenbrein, het emotionele brein of zoogdierenbrein en de neocortex of cognitieve brein, is het je duidelijk geworden hoe het lymbisch systeem en het reptielenbrein je instinctief doen reageren in situaties van stress en gevaar. Het brein gaatsignalen geven aan de bijnieren om adrenaline aan te maken om over te gaan tot een primitief gedrag dat ook bij dieren herkenbaar is: vechten door bv. op een heel luidruchtige toon te spreken, de ander te overheersen, met de vuisten op tafel te slaan. Te vluchten door je terug te trekken, in je kamer op te sluiten, emotioneel afwezig te zijn en te fantaseren, dissociëren of in een groep op de achtergrond verdwijnen.
Of het niveau van oxytocine (knuffelhormoon) stijgt in de hersenen zodat je in spannende situaties veiligheid gaat kiezen door te (be)vriezen, je blijft stokstijf staan, je kijkt naar de uitgebrande wagen, je pupillen staan wagenwijd open van schrik en ontzag, maar je lichaam is zo stijf als een plank en je hersenen weten gewoon geen impuls te geven om welke actie dan ook te ondernemen. Zelfs gillen of schreeuwen lukt op dat moment niet. De vierde verdedigingsreactie is deze van onderwerpen (ook wel vrijen genoemd omwille van de knuffelhormoon): eerder vrienden of hulp gaan zoeken, samenspannen met anderen, azen op een schouderklopje of compliment, of ongemakkelijk grapjes maken om de sfeer te ontdooien. Sommige situaties zijn zo heftig of stressvol dat je cognitieve brein niet meer kan reageren en dat je puur impulsief gaat handelen.

Fysieke, emotionele, mentale en energetische gevolgen

Een gevaarlijk roofdier zullen we de dag van vandaag niet zoveel meer langs straat tegenkomen als toen bij onze voorhistorische soortgenoot. Maar er zijn andere vormen van stress en spanning waar we mee geconfronteerd worden:

• je haasten om op tijd de kinderen aan school te brengen of op het werk aan te komen
• een computer die op een ongepast moment vastloopt
• snel eten om iets anders nog in te halen
• wachten aan de kassa in een lange rij, onder stress omdat je parkeertijd er bijna op zit
• agressie en file in het verkeer,
• een trein net gemist hebben...

Voor je het weet is de dag voorbij en voor je er erg in hebt ligt de volgende dag een ander roofdier op de loer…

Als dit lang en te vaak duurt en er na de stressvolle gebeurtenis geen rust en ontspanning volgt, kan dit grote fysieke, mentale en emotionele gevolgen hebben voor je algehele gezondheid.

• De bijnieren zijn volop aan het werk en maken overuren om onder andere adrenaline en cortisol te produceren.
• Het immuunsysteem en de bijnieren lijden hieronder. Als dit te lang duurt kunnen ze helemaal uitgeput geraken.
• Je wordt prikkelbaar, sneller emotioneel, ongeduldig,...
• Door de stress kun je last krijgen van slaapproblemen en hormoonschommelingen. Hierdoor zal je lichaam nog meer cortisol aanmaken...
• De stofwisseling geraakt verstoord en de spijsvertering is ontregelt wat bij de ene persoon kan leiden tot afvallen en bij een ander tot overgewicht. Een goed boek over dit onderwerp is Slanker met je hartritme van Dr. David O’Hare en Kees Blase.
• Je bloeddruk stijgt, je immuunsysteem verzwakt waardoor je sneller ziek wordt, haren worden dunner en breken af, spierkracht vermindert.
• Je concentratie vermindert, je kunt niet meer helder nadenken, je loopt vast,... zijn mentale gevolgen.
• Je voelt je uitgeput, depressief en bent helemaal op.
• Chronische ziektes, chronische pijn, migraine, fybromialgie, concentratieverlies
• Je energie is op, je voelt je futloos.
• Stress veroorzaakt niet alleen angst- en stemmingsstoornissen, het verkleint ook je brein!

Een huwelijk is mogelijk

Dus niet alleen op vlak van je persoonlijk cirkel, met je lichamelijke en psychische gezondheid, ga je achteruit, ook je relationele cirkel, je werk, in je gezin, je sociale contacten heeft er onder te leiden, kortom het heeft zijn invloed op je hele leven.

Als je met je partner een ruzie hebt, of er is een ander in het spel, er is grensoverschrijdend gedrag, dan is het normaal dat je systeem je in een beschermende actie zal brengen. We hebben niet voor niets deze overlevingsmechanismen. De instinctievereacties zoals vechten, vluchten, vriezen of onderwerpen zijn jouw manieren om om te gaan met conflicten en ze tonen je dat je pijn hebt of dat je behoeften niet worden ingevuld.

Deze manier van reageren kan echter een vast patroon worden in je relatie zodat samenleven nog moeilijk wordt. En terwijl je met je verstand (cortex) zegt dat je het nog wel wilt proberen, 'vertellen' je andere breinen: 'Waarom zou ik me voortdurend laten kwetsen?' Vele koppels trekken dan de conclusie om te scheiden. Als het 'obstakel' weg is, zal ik niet meer zo instinctief reageren. Maar... het ongewetene is dat wanneer je een andere partner hebt, de patronen als vanzelf weer opduiken. Je brein is niet veranderd. En ergens weet je ook wel dat de ander niet de schuldige is...

Het huwelijk: de breinen en het hart samen laten werken

Naast scheiden is herstel van een huwelijk een betere optie. Belangrijk is hierbij dat je je reactieve reacties op elkander bewust onder controle leert krijgen. Je zal jezelf kwetsbaar naar elkaar moeten opstellen en emotioneel eerlijk communiceren. Misschien wil je meer vrijheid, of juist wat meer aandacht, samen dingen doen, fijnere sex, passie, noem maar op... Praten over je emoties is iets tegen-instinctief. De instinctieve breinen reageren namelijk sneller in automatische piloot tot zelfbehoud dan dat jij op bewuste manier 'in gesprek' kunt gaan. Werken aan jezelf en inzicht krijgen in jezelf is een betere optie. Het is tijd om de regie weer terug te geven aan de cortex (om precies te zijn aan de prefrontale kwab, waar het vermogen tot zelfregulatie zit: voelen, benoemen en begrijpen). Dit kan in een therapeutisch proces. Je kan samen werken bij een relatietherapeut. Of je kan je brein en je hart beïnvloeden met hartcoherentie, mindfulness of heartfulness. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt namelijk dat de aandachtsoefeningen uit mindfulness effectief veranderingen teweeg brengen in het brein.

Langdurige periode in hartcoherentie verblijven is eerder zeldzaam. Door zelfreguleringtechnieken als de ademhaling kan je de hartcoherentie langer aanhouden. Dit evenwicht in je hart beïnvloedt constant de hersenen. De ademhaling doet het hartritme veranderen, dat op zijn beurt de hersenritmes synchroniseert. De hersenen hebben dan weer een invloed op het hormonaal systeem, wat een synchroniserend effect heeft op gedrag!

Zo ben je meester over je emotionele en cognitieve brein en leer je ze met elkaar samenwerken. Gedachten, gevoelens, fysieke gedrag, beslissingen en gebaren sluiten op een heel natuurlijke manier op elkaar aan, zonder dat je daar bijzondere aandacht hoeft voor te geven. Het emotionele brein mobiliseert energie en richting, terwijl het cognitieve brein de uitvoering organiseert. Je leven verloopt in een ongedwongen stroom en volgt jouw intenties. De hersenen hebben een aangeboren vermogen om deze toestand van stromen te bereiken.

Hartcoherentie wordt toegepast in coaching, stressmanagement en therapie bij

• faalangst
• stress
• slaapproblemen
• hoge bloeddruk
• beheersing van agressie
• verwerken van trauma's
• angst- en paniek aanvallen e.a.
• overgewicht
• concentratieproblemen

Hartcoherentie kan als solitaire therapie ingezet worden of complementair met een andere behandeling zoals EFT en EMDR.

Effecten van een training hartcoherentie

Bij langdurig (minimaal 6 weken), dagelijks oefenen met hartcoherentie zijn volgende effecten te bereiken:

• afname van het stresshormoon cortisol (dat oorzaak is van stijging van bloeddruk, veroudering van de huid en acné, verlies van concentratie en geheugen).
• toename van het verjongings­hormoon DHEA. Algemeen blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat na ongeveer zes weken intensieve hartcoherentietraining de bloedspiegel van DHEA verdubbelt en de cortisolspiegel halveert!
• verbetering van premenstruele symptomen.
• verlaging van bloeddruk, bloedsuikerspiegel en cholesterolspiegel
• verbeterde emotionele balans: minder snel kwaad, ontevreden, verdrietig, angstig...
• afname faalangst
• immuunsysteem verbetert
• vermindering pijnklachten
• verbeterde longfunctie (m.n. bij asthma)
• toename van concentratie
• verbeterd leervermogen
• toename van creativiteit
• minder slaapstoornissen
• vermindering van stress
• beheersen van depressie