Levensstroom

Home | Contacteer mij |
Kortrijk Gullegem

Levensstroom, praktijk voor psychotherapie, mindfulness, heartfulness, hartcoherentie, Centering en massages

hersenen

Het cognitieve en emotionele brein

Samenwerking tussen hart en brein

Mijn brein en mijn hart zijn mijn tempels;
mijn filosofie is vriendelijkheid.

Dalai Lama


Twee stel hersenen: het emotionele en het cognitieve brein

Om te begrijpen hoe hartcoherentie werkt is het goed om eerst te weten hoe het brein functioneert. Vandaar... In de loop van de evolutie zijn er drie breinen ontstaan:

  1. de hersenstam ook wel het reptielenbrein genoemd)
  2. het limbisch systeem (of het emotionele brein)
  3. de neocortex het cognitieve brein)

reptielenbrein, emotionele brein, neocortex

1. De hersenstam / reptielenbrein

Diep in de hersenen, helemaal in het midden, zit het oudste brein, dat we gemeenschappelijk hebben met alle zoogdieren en reptielen. Hier zitten de overlevingsinstincten (voeding), en de drang om zich voort te planten. De hersenstam gedraagt zich net als een reptiel. Zodra je in gevaar bent bijvoorbeeld omdat een auto snel op je af komt gereden, springt dat systeem in de overlevingsstand en zal je overgaan tot een primitief gedrag zoals vechten, vluchten of bevriezen (fight, flight, freeze). Een vecht- of vluchtreactie is een verdedigingsmechanisme dat bij dieren en mensen optreedt als er een acuut gevaar dreigt. De reactie begint met hevige angst en stress. Als gevolg hiervan produceert het lichaam grote hoeveelheden adrenaline en cortisol (stresshormonen), de bloeddruk gaat omhoog en het hart begint sneller te slaan, de spieren worden aangespannen, de longblaasjes verwijden zich en de ademhaling wordt sneller, de haren komen rechtop (krijg je bv. kippenvel van), de zintuigen worden scherper (pupillen verwijden, oren staan rechtop bij dieren) en de pijngevoeligheid daalt naar een zeer laag niveau. Hierdoor is het lichaam voorbereid op een gevecht of om op de vlucht te slaan. Sommige mensen (dieren minder maar sommigen vertonen dit wel in combinatie met de natuurlijke camouflage dan effectiever opgaat in de omgeving) hebben de derde reactie: bevriezen. Ze weten totaal niet hoe te reageren en staan verstijfd van schrik stil.

vechten   vluchten   bevriezen
vechten
vluchten
bevriezen

Als het gevaar is geweken, produceert het lichaam endorfines en dopamine om de balans weer te herstellen.

Het instinctief reageren herken je bijvoorbeeld nog bij het terug trekken van je hand als je in aanraking komt met een hete ovenschotel. Maar ook in je relaties zal je instinctief reageren als bv. je partner je naar je oren begint te roepen. Dat komt omdat wij ook een limbisch systeem hebben waarin onze emotionele herinneringen zijn opgeslagen. Je brein is als het ware een harde schijf waarin allerlei positieve en negatieve herinneringen zijn opgeslagen waardoor je, als je wordt geconfronteerd met acute situaties, adequaat kunt reageren. Je lichaam en je systeem wil namelijk voorkomen dat het (emotionele) pijn voelt en reageert instinctief om dit te voorkomen.

2. Het limbisch systeem / zoogdierenbrein

Het limbische systeem is evolutionair gezien ook een oude structuur in de hersenen. Het ligt boven de hersenstam en is bedekt door de grote hersenen (neo cortex), waardoor het niet zichtbaar is vanaf de buitenkant. Het limbisch brein omvat alles wat met emoties en affectiviteit te maken heeft. Het limbisch systeem zorgt ervoor dat je plezier beleeft aan seks en voeding. Hier zitten zowel positieve gevoelens als liefde en genegenheid, als negatieve zoals verdriet en angst. Het limbisch systeem zorgt er ook voor dat je gebeurtenissen onthoudt, zodat je ze kan herhalen of vermijden. Plezierige dingen wil je graag herhalen (eten, knuffelen, strelen, slapen, seks, lachen,...) terwijl je onplezierige zaken zoveel mogelijk wil vermijden: verdriet, pijn, ontgoocheling...

het lymbisch brein


Dat betekent dat als je vroeger veel gepest bent geweest, je heel alert zult reageren als je in een groep negatieve opmerkingen krijgt over jezelf. Je instinctieve breinen (hersenstam en limbische systeem) slaan dan op tilt en je zal als reactie gaan vechten (bv. keihard, met overtuiging en kwaadheid ontkennen, beschuldigende opmerkingen maken aan het adres van de ander), vluchten (de groep proberen te ontwijken), bevriezen (bv. niks weten te zeggen, dicht klappen). Dat kan zo ver gaan dat het limbisch brein vaak verantwoordelijk is dat je irrationele dingen gaat doen. Zaken die je met je normaal logisch verstand nooit zou doen: met borden smijten in de keuken, koopwoede, overspel, met je hoofd (letterlijk) tegen de muur lopen, enz.

Zo vermoedt je wellicht al dat je vaker instinctief reageert op je partner dan je zou willen (toegeven).

Uit onderzoek is ook gebleken dat mannen en vrouwen anders reageren in situaties van stress en gevaar. Zoals reeds gezegd maakt het lichaam bij dreigend gevaar adrenaline aan. Deze zorgt voor een toename van energie om aan te vallen of je te verdedigen.
Nu blijkt dat deze steekproef voor meer dan 85% uit mannen bestond... Bij het herhalen van eenzelfde onderzoek bij het vrouwelijk publiek kwam er een heel ander beeld naar voren! De hoeveelheid adrenaline die vrouwen aanmaken is namelijk veel kleiner. Maar het hormoon dat bij hen het meest vrijkomt in tijden van gevaar, is oxytocine, ook wel bekend als het “knuffelhormoon”. Dit maakt dat vrouwen in tijden van verhoogde spanning eerder vrienden zoeken, of bevriezen in hun actie en niet zozeer de strijd zullen aangaan.

3. Neocortex

In de loop van miljoenen jaren evolutie heeft er zich bij de mens een veel jongere laag hersenen gevormd, het 'nieuwe' brein of neocortex wat in het Latijn betekent: nieuwe schors. In de cortex zijn er functies aanwezig die ons onderscheiden van alle andere dieren. Het vermogen namelijk om logisch te denken, het leervermogen, het opdoen van kennis, het observeren van ons eigen gedrag, het gebruiken van een taal, creativiteit, het analyseren en oplossen van problemen,... Ook morele normen en waarden bevinden zich hier in het cognitieve brein.

neocortex: het nieuwe brein

De weg naar verbinding

Je zou kunnen aannemen dat alle mensen verstandige en doordachte wezens zijn, die geen overhaaste, domme beslissingen nemen. Toch wordt ons gedrag geregeerd en worden de meeste beslissingen genomen op basis van onze emoties. Het reptielenbrein, maar vooral het emotioneel brein heeft namelijk sterk de neiging om het denkend brein te onderdrukken. En in situaties waar overleven de eerste noodzaak is zoals in oorlogssituaties of een natuurramp, neemt het reptielenbrein het gedrag over en dat is maar goed ook. Stel je voor dat je aangevallen wordt door een leeuw, of dat een moto in volle vaart voorbij raast in een rustige straat waar twee kinderen op de baan spelen, dan is je eerste reactie er naar toe lopen of vluchten. Je gaat niet eerst even staan nadenken: "wat zal ik nu doen?" Dit doe je maar wanneer het grootste gevaar geweken is.

Toch gebeurt het dat we belangrijke vaak onherroepelijke beslissingen nemen tijdens momenten van grote woede of grote vreugde. Een voorbeeld daarvan is verkeersagressie. Een heel eenvoudig maneuver van een weggebruiker bv. te snel of te kort invoegen op het rijvak, leidt bij sommige chauffeurs tot hevige reacties van woede en agressie: gebalde vuisten, verbale verwijten, getoeter of de middelvingers in de lucht, flikkeren met de koplampen enz. Wanneer de eerste chauffeur eveneens snel prikkelbaar is, dan kan je bij de eerstvolgende stopplaats je verwachten aan ernstige verkeersagressie.

Zo zijn er nog voorbeelden genoeg waarbij de agressie buitensporig overdreven vormen kan aannemen in verhouding tot een relatief kleine, onbelangrijke prikkel:

  • Tijdens sportwedstrijden bv. zoals voetbal: de thuisploeg verliest, of de scheidsrechter fluit een fout in het nadeel van de thuisploeg;
  • Ook tijdens betogingen of stakingen kennen we de veel voorkomende agressie en daaropvolgende rellen: een ordehandhaver gaat iets te fel en te hard om met zijn wapenstok.
  • De eerste dag van de solden waar in sommige winkels of streken soms zelfs letterlijk over de koppen wordt gelopen.
  • Bij een uitslaande ruzie je geliefde of kind slaan of mishandelen.

Allemaal situaties waarbij het reptielenbrein en het emotionele brein de overhand nemen op het denkend verstand. Situaties waar we nadien misschien heel veel spijt van hebben.

Het emotionele brein of het limbische stelsel werkt dus dikwijls onafhankelijk. De taal en het kenvermogen hebben er een beperkte invloed op. Je kan een emotie niet opdragen te verdwijnen of sterker te worden. Dit brein controleert alles van ons psychologische welbevinden (aangenaam - onaangenaam) en van ons fysieke lichaam: hartfunctie, bloeddruk, hormonen, spijsvertering en zelfs de immuniteit.

Emotionele storingen (trauma's, angst, stress, depressie) komen vaak voor door pijnlijke ervaringen waardoor het limbische systeem wordt verstoord. Psychotherapeuten hebben als taak de hersenen te “herprogrammeren” zodat het wordt afgestemd op het heden en niet langer reageert op zaken uit het verleden. Maar werken door 'gesprek' blijkt niet altijd te helpen. Zo kan iemand twee jaar psychoanalyse volgen, veel inzichten opgedaan hebben over zichzelf maar niet de emotie gevoeld, laat staan verwerkt hebben. Dan blijkt dat door lichamelijk werk, zoals massage, ademhalingswerk, oogbewegingen (EMDR: Eye Movement Desensitization and Reprocessing), Centering,... de emoties wél naar de oppervlakte komen, men plots begint te wenen, de oorzaak van het verdriet of de kwaadheid kan voelen,... en dat dit vaker effectiever werkt dan te vertrouwen op de kracht van de taal en het denkvermogen. Taal en het denkvermogen hebben maar een geringe invloed op het emotionele brein!

Anderzijds kun je het vermogen ontwikkeld hebben om cognitieve controle over je emoties te verkrijgen, waardoor je er erg bedreven in bent geraakt verstandelijk om te gaan met je emoties. Als je daar al te goed in bent geworden, bv. als jongen heb je geleerd 'cool' te zijn, geen emoties te tonen, dan verlies je uiteindelijk het contact met de signalen van het emotionele brein. Dit kan ook gebeuren door inname van bepaalde medicamenten die je helpen je depressieve gevoelens niet meer te voelen, maar... je voelt dan werkelijk ook geen enkel ander gevoel meer... Je gevoelens zijn a.h.w; verdoofd. Je gaat dan alleen nog rationele beslissingen nemen die los staan van de ervaringen in je lichaam met zijn behoeften en verlangens. Je zal telkens twijfelen omdat je vanuit je verstand moet beslissen terwijl je niet meer voelt wat je 'buik' wil. Is er een scheiding tussen het cognitieve en emotionele brein, dan worden de (kleine) alarmsignalen van het lichaam niet meer waargenomen, de accurate zorg voor het lichaam neemt af, en het lichaam krijgt niet de voeding of de nodige rust en grenzen worden te gemakkelijk overschreden in de vorm van een lichamelijk of psychisch probleem: burn-out, overspanning,...

Innerlijk meesterschap houdt in dat het cognitieve en het emotionele brein met elkaar samenwerken en hun eigen taak kunnen verrichten zonder dat de een overheerst over de ander. Gedachten, gevoelens, beslissingen en gebaren sluiten op een heel natuurlijke manier op elkaar aan. Het emotionele brein geeft energie en richting, terwijl het cognitieve brein de uitvoering organiseert. Je leven verloopt in een ongedwongen stroom en volgt je intenties. De hersenen hebben een aangeboren vermogen om deze toestand van stromen te bereiken. Hoe kan je dit nu bereiken? Lees het volgend artikel over het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel.

Wie is aantrekkelijker: het model of de naturelle man?

Een mooi voorbeeld hoe het emotioneel brein anders werkt dan het cognitieve brein! "Ook getest op mensen" onderzoekt hoe vrouwen zich laten leiden in reclame campagnes. Kiezen ze een product aangeprezen door een model of door een naturelle man? Laat je niet beïnvloeden door je brein.

Recent heeft ook een wetenschappelijke studie bevestigd dat stress de hersenen doet krimpen!

Voorpagina | Algemene Voorwaarden | Privacybeleid | Contacteer Levensstroom | © 2007 - 2022 Levensstroom | Routebeschrijving |

Overheulestraat 237, 8560 Moorsele | 056 444796